K+  K-      A  A  A
brama

Wirtualne zwiedzanie

Pokaż listę obiektów »
Brama główna Kamieniołom Oczyszczalnia ścieków Basen p.poż. Wetterstelle Rewiry I - VI Rewiry I - VI Rewir i Blaupunkt Rewiry I - VI Rewiry I - VI Krematorium polowe Krematorium Tkalnia Siemens I, II Wychowawczy obóz pracy Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Zellenbaum Blok francuski Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Karna kompania Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Kadź kąpielowa Łaźnia Przyjęcie transportu Depozyty Magazyn odzieżowy Gong obozowy Plac apelowy Kuchnia więźniarska Koszary SS Plac ćwiczeń załogi SS Basen kąpielowy SS Oficerowie SS Garaże SS Bunkier Magazyn żywności Pozostałości fontanny Dwa bunkry Magazyny Szpital SS Psiarnia Podoficerowie Kantyna SS Komendantura Wartownia Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich
Brama główna Kamieniołom Oczyszczalnia ścieków Basen p.poż. Wetterstelle Rewiry I - VI Rewiry I - VI Rewir i Blaupunkt Rewiry I - VI Rewiry I - VI Krematorium polowe Krematorium Tkalnia Siemens I, II Wychowawczy obóz pracy Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Zellenbaum Blok francuski Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Karna kompania Fundamenty bloków więźniarskich Fundamenty bloków więźniarskich Kadź kąpielowa Łaźnia Przyjęcie transportu Depozyty Magazyn odzieżowy Gong obozowy Plac apelowy Kuchnia więźniarska Koszary SS Plac ćwiczeń załogi SS Basen kąpielowy SS Oficerowie SS Garaże SS Bunkier Magazyn żywności Pozostałości fontanny Dwa bunkry Magazyny Szpital SS Psiarnia Podoficerowie Kantyna SS Komendantura Wartownia Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Fundamenty wież strażniczych Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich Ruiny bloków więźniarskich

Basen p.poż

Blok francuski

Blok francuski

Blok 9/10 wybudowany w 1943 r., różnił się od reszty baraków mieszkalnych. Składał się z murowanej sutereny (blok 10) oraz z drewnianej, przewidzianej na 600 osób, części parterowej (blok 9). Początkowo w obydwu tych pomieszczeniach lokowano na kwarantannę nowo przybyłe transporty, tzw. zugangi. W październiku 1944 r., gdy do KL Gross-Rosen zaczęły napływać transporty więźniów akcji „Nacht und Nebel” (Noc i Mgła), w bloku nr 9 umieszczano Francuzów i Belgów z tych transportów. Dlatego więźniowie nazwali go „blokiem francuskim”. W zachowanej do dzisiaj suterenie znajduje się zrekonstruowana izba więźniarska (sztuba).

Bloki więźniarskie

Bloki więźniarskie

W obozie budowano 2 typy drewnianych bloków mieszkalnych (150 i 350-osobowe), montowanych na kamiennych podmurówkach. Ich układ był niemal identyczny. Różniły się wielkością i tym, że do mniejszych prowadziły tylko jedne drzwi, zaś do większych wchodziło się osobno do każdego skrzydła. Pośrodku każdego baraku znajdował się wąski korytarz z drzwiami prowadzącymi do skrzydła A i B. Naprzeciwko drzwi wejściowych znajdowały się umywalnie i toalety. W obydwu skrzydłach symetrycznie zlokalizowane były jadalnie, z których przechodziło się do części sypialnej baraku. Korytarz i sanitariaty miały posadzkę z płyt kamionkowych, zaś jadalnia i sypialnia podłogę drewnianą.

Brama główna

Brama główna

Brama główna wykonana została przez więźniów z miejscowego granitu. Oddano ją do użytku wiosną 1944 r., kiedy to zastąpiła starą, w formie drewnianego szlabanu, bramę zlokalizowaną na wysokości bloku nr 1. Na górze, nad nową bramą wejściową znajdowało się pomieszczenie służbowe dla Postenführera (dyżurnego dowódcy warty), a w przylegających do niej drewnianych barakach Blockführerstube (pomieszczenia dla dowódców bloków). Bramę „zdobił” perfidny napis „Arbeit macht frei” – praca czyni wolnym. W jej pobliżu stała orkiestra obozowa, grająca skoczne marsze, gdy bramę mijały kolumny wycieńczonych więźniów, nierzadko dźwigających współtowarzyszy zakatowanych na śmierć podczas pracy. Z czasem bryła tego budynku stała się symbolem obozu Gross-Rosen.

Bunkier

Bunkry

Część oświęcimska

W drugiej połowie 1944 r., na gruntach kościelnych przylegających do obozu, rozpoczęto stawianie nowych, dwukondygnacyjnych, murowanych bloków. Część tę nazwano „oświęcimską”, ponieważ pierwotnie baraki te przewidziane były dla więźniów ewakuowanych z obozu w Oświęcimiu (KL Auschwitz)Od „starej” części obozu oddzielony był on drucianą siatką. Z zaplanowanych 30 baraków, do końca istnienia KL Gross-Rosenwybudowano w stanie surowym (bez okien, drzwi, podłóg i ogrzewania) 20 z nich. Na przełomie 1944 i 1945 r. umieszczano tam więźniów ewakuowanych z różnych obozów.

Fontanna (pozostałości)

Garaże SS

Gong obozowy

Gong obozowy

Gong obozowy służył do budzenia więźniów, zwoływania ich na apele, sygnalizował wyjście do pracy, posiłki, tzw. Lagersperre, gaszenie świateł i ciszę nocną. W początkowym okresie istnienia obozu funkcję gongu pełniły szyny rozwieszone wzdłuż Lagerstrasse. Wiosną 1944 r., wraz z powstaniem dużego placu apelowego, umieszczono w jego rogu dzwonnicę z dzwonem, którego dźwięk po kakofonii szyn wydawał się więźniom wręcz „idylliczny”. Rolę dzwonnika pełnił goniec obozowy. Dzwon obozowy był jednym z niewielu obiektów obozowych, które przetrwały zawieruchę końca wojny. Dzwonnica uległa zniszczeniu, w wyniku wichury, dopiero w roku 2002. Obecnie prezentowany obiekt został zrekonstruowany w III kwartale 2003 roku.

Kamieniołom

Kamieniołom

Kamieniołom granitu Gross-Rosen dysponował, w momencie powstania obozu, wyrobiskiem o wymiarach 180 x110 m i głębokości 38 m. Z czasem poszerzono go i pogłębiono (400 x 140 x 80 m). Wydobywany tu kamień używano jako materiał drogowy, budowlany i rzeźbiarski. Komando pracujące przy wydobyciu granitu było największe w obozie. Panowała w nim najwyższa śmiertelność, będąca wynikiem ciężkiej, katorżniczej pracy, złej kondycji fizycznej więźniów, wypadków oraz szykan ze strony więźniów funkcyjnych i załogi SS. Średnia długość życia więźniów pracujących w kamieniołomie nie przekraczała 5 tygodni. „Kamieniołom to pewna śmierć” (ze wspomnień byłego więźnia KL Gross-Rosen Sz. S.)

Kantyna SS

Kantyna SS

Obecny budynek Muzeum, to częściowo zrekonstruowane pomieszczenia dawnej kantyny SS. Wybudowany w 1942 r. mieścił: kuchnię dla SS wraz z magazynami, stołówkę SS oraz kasyno dla załogi. Składał się z dwóch kondygnacji. Po wojnie uległ prawie całkowitemu zniszczeniu. Zachowała się jedynie suterena wraz z arkadami. W drugiej połowie lat siedemdziesiątych na fundamentach dawnej kantyny SS wzniesiono obecny budynek. W drewnianym baraku, obok kantyny, znajdowała się komendantura KL Gross-Rosen oraz Poststelle (obozowy urząd pocztowy).

Karna kompania

Karna kompania

W bloku 19 mieściła się karna kompania (Strafkompanie – SK). Kierowano do niej więźniów wymagających, zdaniem hitlerowców, specjalnego nadzoru, np. za próby ucieczki, bunty, morderstwa, spiskowanie, sabotaż itp. Funkcję blokowego pełnił niemiecki więzień Kurt Vogel. Przeżycie w SK uzależnione było tylko od jego kaprysu. Więźniowie SK zatrudniani byli w wydzielonym komandzie w kamieniołomie lub przy innych ciężkich, zarówno fizycznie, jak i psychicznie, pracach. Dzień roboczy karnej kompanii rozpoczynał się o godz. 6.00 i trwał jeszcze długo po wieczornym apelu; często więźniowie pracowali także w niedzielę. W sierpniu 1944 r. wydzielono dodatkowo z karnej kompanii specjalne komando (Sonderkommando), w którym osadzono przedstawicieli inteligencji i arystokracji, głównie polskiej.

Komendantura

Koszary SS

Krematorium

Krematorium

W połowie 1941 r. uruchomiono w obozie małe, ruchome krematorium polowe, mogące skremować 10 ciał na dobę. Szybko okazało się ono niewystarczające. W październiku 1941 r. komendantura obozu zmuszona była ponownie skorzystać z usług krematorium komunalnego w Legnicy. Sytuacja ta skłoniła SS do podjęcia decyzji o budowie w obozie nowego krematorium, które w styczniu 1943 r. rozpoczęło pracę. To duże 3-piecowe krematorium działało aż do ewakuacji obozu głównego. Spopielano w nim zwłoki więźniów zmarłych zarówno w obozie głównym, jak i w obozach filialnych. Budynek dużego krematorium został zburzony przez wycofującą się z terenu obozu załogę SS.

Krematorium polowe

Kuchnia więźniarska

Kuchnia więźniarska

Jesienią 1943 r. oddano do użytku budynek kuchni obozowej. Do tego czasu posiłki dla więźniów przygotowywano w pomieszczeniu wydzielonym w baraku nr 1. Nowo wybudowana kuchnia była murowana z drewnianą nadbudówką, do której prowadziły schody od środka i z zewnątrz budynku. W dolnej, zachowanej do dziś, części znajdowały się magazyny oraz obieralnia ziemniaków i warzyw, a na piętrze kotły, w których gotowano jedzenie dla więźniów. Pod koniec istnienia obozu, w związku z napływem transportów ewakuacyjnych, kuchnia pracowała całą dobę. Wtedy też wielu więźniów otrzymywało swój jedyny, ciepły posiłek w środku nocy.

Magazyn depozytów

Magazyn depozytów (Effektenkammer) – miejsce przechowywania osobistych rzeczy więźniów. Ewidencji w tym magazynie podlegałytylko rzeczy wartościowe, dokumenty oraz gotówka. Rzeczy osobiste więźnia były pakowane do odpowiednio oznaczonego worka, który w razie przeniesienia więźnia do innego obozu był natychmiast za nim przekazywany. Pod koniec wojny wszystkie osobiste rzeczy odbierane Polakom szły na ogólną stertę, bez przyjmowania ich do depozytu. W 1944 r. duża liczba worków z depozytami więźniów zmarłych w latach 19421945 była likwidowana. Uzyskane z nich rzeczy, po uprzednim oznakowaniu, wobec braku pasiaków były wydawane nowym więźniom. W czasie ewakuacji obozu większość depozytów wywieziono w głąb Niemiec.

Magazyn odzieżowy

Magazyny

Obóz pracy (Wychowawczy)

Obóz pracy (Wychowawczy)

1 grudnia 1943 r. wrocławskie gestapo przeniosło z Rattwitz (Ratowice) na teren KL Gross-Rosen swój wychowawczy obóz pracy (Arbeitserziehungslager – AEL). Jego więźniami byli robotnicy przymusowi z terenu Dolnego Śląska, którzy weszli w konflikt z prawem III Rzeszy. Otrzymywali oni odrębną numerację zaczynającą się od cyfry zero. Na potrzeby tego obozu przeznaczono blok 22, który został dodatkowo ogrodzony drutem kolczastym. Panował tam rygor nie lżejszy niż w obozie koncentracyjnym. Więźniowie wychowawczy kierowani byli do najcięższych prac w kamieniołomie. Po odbyciu 8-tygodniowej kary więźniowie przeważnie byli zwalniani i powracali do poprzedniej pracy. Nieraz jednak byli osadzani bezterminowo w obozie koncentracyjnym.

Oczyszczalnia ścieków

Oficerowie SS

Plac apelowy

Plac apelowy

Latem 1944 r., w związku z rozbudową obozu, powstał, istniejący obecnie, plac apelowy. Było to miejsce, odbywającej się 2 razy dziennie, zbiórki wszystkich więźniów (poza chorymi przebywającymi w ze). Te wielogodzinne, często w deszczu i śniegu, apele, były dodatkowym sposobem dręczenia więźniów. Na placu apelowym odbywało się również przyjmowanie nowych transportów oraz publiczne wykonywanie regulaminowych kar i egzekucji przez powieszenie. Szubienica, której wielkość zależała od liczby osób, które miały być stracone, była ustawiana doraźnie na potrzeby konkretnej egzekucji. Niekiedy plac apelowy zmieniał swoje przeznaczenie i stawał się boiskiem sportowym.

Plac ćwiczeń załogi SS

Podoficerowie SS

Przyjęcie transportu

Psiarnia

Rewir

Rewir

Rewir to przeznaczony dla więźniów szpital obozowy. Początkowo w Gross-Rosen była tylko izba chorych, zajmująca połowę baraku kuchni (późniejszy blok nr 1). W sierpniu 1941 r. przeznaczono na rewir jeden z nowo wybudowanych bloków. W miarę zwiększania się liczby chorych rewir został rozszerzony. W 1944 r. funkcjonowało już 6 oddziałów, obejmujących m.in. ambulatorium, punkt dentystyczny, oddziały internistyczne, zakaźny, okulistyczny i chirurgiczny. Zajmowały one 5 baraków, mogących pomieścić w styczniu 1945r. nawet 3000 osób. Jednakże, wobec braku podstawowych lekarstw i materiałów opatrunkowych, istnienie tych rewirów nie rozwiązywało fatalnej sytuacji medycznej obozu.

Szpital SS

Tkalnia (Komando WEBEREI)

Tkalnia (Komando WEBEREI)

Tkalnia („Weberei & Flechterei”) w lecie 1943 r. w specjalnie wybudowanym dużym bloku, przy końcu Lagerstrasse (głównej ulicy obozowej), powstało komando tzw. tkaczy. Z przywożonych spoza obozu surowców wtórnych wyplatano wojskowe pasy, sznury, torby itp. Komando to rozrastało się i z czasem zaczęło zatrudniać do 300 więźniów. „Weberei” przewidziane było jako miejsce pracy dla więźniów powracających do zdrowia, kalekich i skrajnie wycieńczonych życiem w obozie. Wszyscy zatrudnieni tam więźniowie mieszkali w bloku 7. Pracowali na dwie dwunastogodzinne zmiany, pod nadzorem kapo, niemieckiego więźnia kryminalnego Reinholda, którego potem zastąpił Polak Soja.

Warsztaty Blaupunkt

Warsztaty Blaupunkt

Komando firmy Blaupunkt powstało w obozie w drugiej połowie 1944 r. Warsztat mieścił się w piwnicy bloku rewirowego III/IV. Zarząd firmy miał swoje biuro przy kuchni SS-mańskiej. Więźniowie wybrani do tego komanda, po dwutygodniowym przeszkoleniu, pracowali przy lutowaniu przykryć do kondensatorów, numerowaniu ich przy użyciu matrycy oraz przy nawijaniu kondensatorów. Jego liczebność wahała się od 30-40 do 200 osób. Nadzór nad produkcją sprawowali dwaj cywilni majstrowie, przychodzący do warsztatów spoza obozu. Kierownikiem technicznym był niemiecki więzień polityczny, inż. Kramer. Komando pracowało do końca funkcjonowania obozu, kiedy to więźniów ewakuowano, a maszyny i urządzenia wywieziono w głąb Niemiec.

Warsztaty SIEMENS'a

Warsztaty SIEMENS'a

W połowie 1944 r. powstały na terenie obozu warsztaty firmy Siemens und Halske z Berlina. Biuro warsztatów i magazyn znajdowały się w części SS-mańskiej obozu, natomiast same warsztaty mieściły się w dwu specjalnie wydzielonych blokach. Komando Siemens składało się z trzech wydziałów: ślusarskiego, blacharskiego i elektrycznego. Początkowo liczyło ono około 200 odpowiednio wykwalifikowanych więźniów, którzy pracowali przy montażu urządzeń elektrycznych, części i podzespołów do aparatury radiotechnicznej. Nad ich pracą czuwał, przysłany specjalnie z głównych zakładów Siemensa w Berlinie, obermajster Arndt. Tuż przed ewakuacją obozu komando Siemens zatrudniało 425 więźniów i 16 robotników cywilnych. Podczas ewakuacji obozu maszyny i urządzenia zostały wywiezione w głąb Niemiec.

Wartownia

Wetterstelle

Wieże strażnicze

Ruiny wieży strażniczych

Zellenbaum

Łaźnia

Łaźnia

Wyposażony w natryski budynek łaźni, oddano do użytku w drugiej połowie 1943 r. Wcześniej (1940) więźniowie musieli myć się w zlokalizowanych pod gołym niebem korytach z wodą; później kąpiel odbywała się w kadzi umieszczonej w bloku 6. Uruchomienie łaźni poprawiło warunki sanitarne w obozie i ograniczyło szerzące się epidemie, ale jednocześnie stało się pretekstem do dodatkowych szykan, szczególnie ze strony więźniów funkcyjnych. „…biegliśmy pod prysznic, z którego leciała na zmianę albo woda zimna jak lód, to znów gorąca jak ogień. Jeśli ktoś nie wytrzymywał zmiany temperatury i odskoczył od strumienia wody, otrzymywał natychmiast uderzenia batem lub kopnięcie”.